سرخوردگی مهره کمر (اسپونیلولیستزی) عارضه‌ای ناشی از وارد شدن صدمه به کمر یا تحلیل مهره‌های کمر است که در پی‌آمد لغزش و خارج شدن یکی از مهره‌ها از محل اصلی بروز می‌یابد.
این جابجایی مهره هم در سطح قدامی (پیشین) و هم در سطح خلفی (پسین) مهره‌های کمر رخ می‌دهد. البته نوع خاصی از سرخوردگی مهره به نام شکستگی هنگمن مهره C2 را درگیر می‌کند. در این مقاله روش‌های درمانی موجود سرخوردگی مهره‌های کمری و همچنین علائم و عامل‌های خطر مرتبط با این عارضه را به اختصار شرح می‌دهیم.
اسپوندیلولیزیس، یعنی نقص یا شکستگی پارس اینترآرتیکولاریس قوس مهره‌ای) رایج‌ترین علت سرخوردگی مهره کمر است که نباید با لغزش دیسک اشتباه گرفته شود؛ یکی از دیسک‌های بین مهره‌ای ستون فقرات در عارضه لغزش دیسک تخریب می‌شود.
آسیب‌شناسی درمان‌های گوناگون سرخوردگی مهره متفاوت است و به شدت عارضه و نوع آن بستگی دارد:
گونه‌های متعددی از سرخوردگی مهره کمر در بزرگسالان بروز می‌یابد که گونه‌های اسپوندیلولیتیک و فرسایشی (دژنراتیو) شایع‌تر از بقیه هستند. دیگر گونه‌های سرخوردگی مهره مانند لغزش مهره در اثر تومور یا شکستگی شدید جدید چندان متداول نیستند.
• سرخوردگی دیسپلازی
• سرخوردگی ایسکمیک
• سرخوردگی فرسایشی و تخریبی
• سرخوردگی تروماتیک (ناشی از وارد شدن ضربه)
• سرخوردگی آسیب شناختی
سرخوردگی مهره دیسپلازی
این نوع سرخوردگی در نتیجه شکل‌گیری نامناسب پیوندگاه کمری خاجی رخ می‌دهد که به کوچک و نابه هنجار شدن مفصل‌های فاست می‌انجامد. این عارضه مادرزادی است، در بعضی موارد نادر به سرعت پیشرفت می‌کند و نقص‌های عصبی بسیار وخیمی را به جا می‌گذارد. ضمناً درمان سرخوردگی دیسپلاستیک نسبت به گونه‌های دیگر دشوارتر است.
درمان این عارضه از آن رو دشوار است که شکل‌گیری نامناسب برآمدگی‌های خلفی و عرضی ناحیه بسیار کوچکی را برای انجام فیوژن (الحاق یا خشک کردن مهره) به جا می‌گذارد.
سرخوردگی مهره ایسکمیک
رایج‌ترین گونه سرخوردگی مهره سرخوردگی ایسکمیک است که اکثراً در کودکان و نوجوانان 6 تا 16 ساله رخ می‌دهد. این عارضه در بسیاری موارد با هیچ علامت خاصی همراه نیست. لغزش مهره معمولاً اندکی پس از بروز عارضه اتفاق می‌افتد، اما به ندرت پیشرفت می‌کند مگر آن که در اثر وارد شدن کشش بیش از اندازه یا ضربه دیدن تحریک و تشدید شود. به همین دلیل است که سرخوردگی ایسکمیک در ورزشکارانی، مانند وزنه برداران و ژیمناست‌ها، شیوع بالا دارد که فعالیت‌هایشان کشش شدید را ایجاب می‌کند.
سرخوردگی مهره فرسایشی
سرخوردگی مهره فرسایشی عموماً در میان سالمندان مبتلا به بیماری‌های التهابی مفصل (آرتریت) و تغییر شکل فاست یعنی دو عارضه‌ای رواج دارد که پی‌آمد تحلیل رفتن و پیر شدن غضروف هستند. مهره‌ها در اثر تغییر شکل دادن فاست در حالت افقی قرار می‌گیرند و به این ترتیب لغزش ملایم مهره آسان‌تر می‌شود.
عارضه فرسایشی نیز مانند بسیاری از موارد ایسکمیک غالباً بدون علامت است. علائم در اثر وارد شدن ضربه یا ابتلا به دیگر بیماری‌های ستون فقرات مانند تنگی کانال نخاع بروز می‌یابد یا تشدید می‌شود. چنانچه این نوع سرخوردگی همراه با تنگی کانال نخاع باشد، احتمال بهره‌گیری از روش‌های درمانی جدی‌تر مانند جراحی افزایش می‌یابد.
سرخوردگی مهره تروماتیک
سرخوردگی مهره تروماتیک بسیار نادر و معمولاً همراه با شکستگی حاد بخش‌هایی از ستون فقرات است. صدمه دیدن فاست‌های تحتانی را می‌توان همانند دیگر شکستگی‌های ستون فقرات درمان نمود.
سرخوردگی مهره آسیب‌شناختی
این نوع سرخوردگی نیز مانند گونه تروماتیک به ندرت و تنها به دنبال بیماری استخوانی متابولیک یا متاستاز یا در اثر ابتلا به بیماری‌هایی مانند بیماری استخوانی پاژه، سل یا تومورهای سلولی غول‌آسا رخ می‌دهد. این گونه نادر گاهی بسیار وخیم می‌گردد و بیمار باید به سرعت تحت درمان قرار بگیرد.
علائم و نشانه ها
• خشک شدن کلی پشت و کمر و سفت شدن عضله‌های همسترینگ که به تغییر حالت اندامی و شیوه گام برداشتن می‌انجامد.
• حالت اندامی خمیده یا شبه قوز که در پی تغییر حالت اندامی ایجاد می‌شود.
• بیمار در موارد پیشرفته‌تر برای جبران نقص مربوط به چرخش لگن در اثر کاهش یافتن چرخش مهره‌های کمری کج و سنگین یا به اصطلاح اردک‌وار راه می‌رود.
• نتیجه گام برداشتن نامناسب تحلیل رفتن قابل توجه عضله‌های سرینی به دلیل عدم استفاده از آنها است.
• بیماران معمولاً با کمر دردی مواجه می‌شوند که به صورت درد متناوب تیر کشنده از باسن تا پشت ران و یا پایین پا در امتداد عصب سیاتیک منتشر می‌شود.
گزگز و بی‌حسی نیز از علائم سرخوردگی مهره به شمار می‌رود. سرفه و عطسه درد را تشدید می‌کند. به علاوه بیمار هنگام برخاستن یا هر گونه تغییر موقعیت به حالت عمودی خواب رفتگی عضلانی را تجربه می‌کند. نشستن و تلاش برای ایستادن نیز ممکن است توام با درد باشد.