پیچ‌خوردگی مچ پا: درمان، علائم و علت

پیچ خوردن مچ پا یکی از رایج‌ترین صدمات وارده به مچ و قوزک پا است و می‌تواند پیچیده و به شدت دردناک باشد. هنگام ابتلا به پیچ خوردگی مچ پا، ما باید در مورد علل و انواع پیچ خوردگی، راه‌های درمان و آنچه در طول درمان و توان‌بخشی انتظار می‌رود انجام شود و همچنین راه‌های پیشگیرانه برای کمک به جلوگیری از صدماتی که ممکن است به مچ پا وارد شود اطلاعاتی داشته باشیم.

علل پیچ خوردن مچ پا

پیچ خوردگی مچ پا و پارگی رباط مچ پا  از شایع‌ترین انواع آسیب‌های وارده به مچ پا می‌باشد. در هر روز تقریباً مچ پای ۲۵ هزار نفر پیچ می‌خورد، پیچ خوردگی مچ پا برای هرکسی ممکن است اتفاق بیفتد؛ ورزشکار و غیر ورزشکار، کودک و بزرگ‌سال. این آسیب می‌تواند در هنگام پیاده‌روی در خیابان، قدم زدن در خانه یا در حال انجام تمرین‌های ورزشی و فعالیت‌های تناسب اندام رخ دهد.

• افتادن از لبه‌ی پیاده‌رو یا مکانی دیگر
• پیچ خوردن یا تاب خوردن مچ پا در هنگام پیاده‌روی یا دویدن
• پریدن از روی سگ، گربه، بچه یا مبلمان و وسایل خانه
• فرود آمدن پس از پریدن درحالی که زاویه مچ پا اشتباه باشد
• پیچ خوردن یا تاب خوردن مچ پا به دلیل پوشیدن کفش پاشنه بلند

موارد فوق نشان می‌دهد که چقدر راحت مچ پای افراد در هنگام انجام فعالیت‌های منظم و روزانه پیچ می‌خورد.

علائم پیچ خوردگی مچ پا

علائم شایع و رایج پیچ خوردگی مچ پا عبارتند از:

• وجود درد در یک طرف یا دو طرف مچ پا
• وجود تورم در سرتاسر مچ پا که اغلب این تورم شدید و گسترده است
• درد گرفتن مچ پا در هنگام لمس کردن آن
• عدم توانایی در تحمل وزن یا حرکت دادن مچ پا
• قرمز و کبود شدن پوست مچ پا
• شنیدن صدایی شبیه صدای ضربه یا شکستگی در هنگام پیچ خوردگی شدید

اگر بلافاصله بعد از پیچ خوردن یا رگ به رگ شدن مچ پا هر کدام از این علائم رخ داد، احتمال اینکه مچ پا پیچ خورده باشد خیلی زیاد است. برای تشخیص صحیح و اطمینان از اینکه مچ پا پیچ خورده است یا نه، توصیه می‌شود که در اسرع وقت نزد دکتر بروید.

انواع و شدت پیچ خوردگی مچ پا

انواع پیچ خوردگی و درجاتی که به آن داده می‌شود عبارتند از:

• پیچ خوردگی متداول و عادی مچ پا: هنگامی که رباط‌های بیرونی مچ پا یا رباط جلویی ساق پا صدمه ببیند، یک پیچ خوردگی عادی رخ می‌دهد. این رباط‌ها برای برقراری ثبات در مچ پا مهم هستند و تاب خوردن یا غلتیدن مچ پا اغلب دلیل این نوع پیچ خوردگی است. پیچ خوردگی عادی معمولاً زمان نسبتاً کوتاهی برای توان‌بخشی و درمان نیاز دارد.
• پیچ خوردگی بالای مچ پا: این نوع پیچ خوردگی هنگامی اتفاق می‌افتد که رباط بالای مفصل مچ پا، مجموعه‌ای که به آن «پیوند رباطی» می‌گویند، آسیب ببیند.
• پیچ خوردگی درجه ۱: کشش خفیف و وارد آمدن برخی آسیب‌‌ها به رشته و الیاف رباط مچ پا باعث این نوع پیچ خوردگی می‌شود؛ در اینجا مقدار کمی حساسیت و تورم و مقدار کمی ناتوانی در حرکت مفصل مچ پا به وجود می‌آید. در این نوع پیچ خوردگی راه رفتن دردناک، اما ممکن است.
• پیچ خوردگی درجه ۲: پاره شدن بخشی از رباط مچ پا دلیل این نوع پیچ خوردگی است. اگر مفصل مچ پا موردبررسی قرار گرفت و در جهت مشخصی حرکت داده شد، یک لقی و حرکت غیرطبیعی در مفصل آن احساس می‌شود. تورم و حساسیت متوسط، کاهش دامنه حرکت و بی‌ثباتی در مفصل مچ پا در پیچ خوردگی درجه ۲ دیده می‌شود. راه رفتن دردناک است اما غیرممکن نیست.
• پیچ خوردگی درجه ۳: پارگی کامل رباط مچ پا باعث این نوع پیچ خوردگی می‌شود. اگر مفصل مچ پا در حرکات مشخصی کشیده یا هل داده شد، یک حرکت و لقی شدیدی در آن احساس می‌شود. در پیچ خوردگی درجه ۳، تورم و درد زیاد و همچنین بی‌ثباتی قابل‌توجهی در مفصل مچ پا دیده می‌شود. در این نوع راه رفتن غیرممکن است.

درمان پیچ خوردگی مچ پا

برای درمان مچ پا راه‌های ساده‌ای وجود دارد که شما می‌توانید آن‌ها را در خانه انجام دهید؛

• تسکین درد، کنترل التهاب و مصرف دارو
• استراحت، یخ گذاشتن، فشار وارد کردن، بالا بردن (I.C.E)

زمان لازم برای درمان و توان‌بخشی پیچ خوردگی مچ پا

برای درمان پیچ خوردگی مچ پا به ندرت به عمل جراحی نیاز می‌شود. بسته به درجه آسیب‌دیدگی ممکن است به شما توصیه شود یک وسیله پلاستیکی که قابل باز و بسته کردن است، مانند پوتین‌های ساقه بلندی که مخصوص پیاده‌روی است یا آتل هوایی بپوشید تا سلامتی خود را بازیابید. فرایند درمان حدود چهار تا شش هفته طول می‌کشد. حتی اگر رباط مچ پا به‌ طور کامل پاره شده باشد، در صورتی که به طور صحیح از حرکت آن جلوگیری شود و به موقع درمان شود، بدون عمل جراحی می‌توان آن را ترمیم و درمان کرد. توان‌بخشی نیز یکی از بخش‌های مهم دوره درمان در پیچ خوردگی مچ پا است. ورزش‌های تقویتی و کششی مچ پا تا حد زیادی می‌تواند درمان را بهبود بخشد و به شما کمک کند که به فعالیت‌های عادی خود برگردید. شما می‌توانید در طول سه مرحله معالجه، بهبودی خود را از بازیابید:

• مرحله ۱: استراحت کنید، از مچ پا محافظت کنید و با به کار گرفتن روند I.C.E برای یک هفته تورم منطقه آسیب‌دیده را کاهش دهید.
• مرحله ۲: در طول یک تا دو هفته دامنه حرکت، انعطاف‌پذیری و مقاومت مچ پا را به حالت عادی برگردانید.
• مرحله ۳: به آرامی و به‌تدریج انجام فعالیت‌هایی که به چرخش و پیچاندن مچ پا نیازی ندارد و همچنین تمرین‌های کششی را شروع کنید. هنگامی که درد مچ پا از بین رفت، می‌توانید انجام فعالیت‌های تقویتی را شروع کنید و فعالیت‌هایی مانند تنیس، بسکتبال و یا فوتبال را دنبال کنید. این مرحله بسته به نوع پیچ خوردگی ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد.

هنگامی که شما حدود یک هفته ورزش‌های کششی و ورزش‌های افزایش دامنه حرکت مچ پا را انجام دادید، مرحله بعدی رباط‌ها را تقویت می‌کند تا وقتی که فعالیت‌های منظم و روزانه خود را شروع کردید، از دوباره پیچ خوردن مچ پای شما جلوگیری کند. افرادی که مچ پایشان پیچ خورده است، احتمال وارد آمدن دوباره این صدمه در آینده برای آنها بیشتر است. بنابراین مطمئن شوید قبل از شروع دوباره فعالیت‌ها مچ پایتان به طور کامل درمان شده باشد. مرحله آخر بهبودی روی حفظ تعادل کار می‌کند. داشتن تعادل خوب و بهبودی کامل، شما را از پیچ خوردن دوباره مچ پا حفظ خواهد کرد.

بستن و باندپیچی کردن مچ پای پیچ خورده

یکی دیگر از راه‌های درمان پیچ خوردگی مچ پا بستن و نوارپیچی کردن آن است. بستن مچ پا نقش مهمی در درمان هم در مرحله اولیه و هم در مرحله آخر بهبودی، ایفا می‌کند. در طول چند روز اول می‌توان به منظور کاهش تورم و محافظت از ناحیه آسیب‌دیده، از باندهای فشارآور (که برای نگه داشتن مچ پا به یک تکه لاستیک مقاوم متصل می‌شود) و مچ‌بندها و استفاده کرد. از قوزک بندهای (پاشنه بندهای) نیز به منظور کاهش التهاب و درد پس از آسیب نیز بهره گفته می شود. در طول مراحل بهبودی، بستن مچ پا برای محافظت از ناحیه آسیب‌دیده و علاوه بر آن برای گرم نگه داشتن عضلات اطراف مچ پا مفید است. درنهایت بستن مچ پا می‌تواند برای کسانی که پیوسته در خلال ورزش کردن صدمه می‌بینند، مفید باشد. این روش یک محافظت و کمک اضافی برای مچ پا فراهم می‌آورد.

تمریناتی برای پیچ خوردگی مچ پا

تحرک و تمرینات کششی

اغلب پس از پیچ خوردن مچ پا، مفصل آن خیلی سفت و سخت می‌شود و دامنه حرکت مفصل به طور قابل‌توجهی کاهش می‌یابد.

تمرینات حرکتی می‌تواند خیلی زود در مراحل درمان شروع شود، معمولاً از روز دوم در پیچ خوردگی‌های خفیف تا متوسط شروع می‌شود.

در مراحل اول باید از انجام حرکات جانبی جلوگیری شود به طوری که هیچ‌گونه کشش و استرسی به رباط‌های آسیب‌دیده وارد نشود. بعد از آن، وقتی که درد اجازه داد حرکات جانبی شامل حرکت جنبی و از پهلو می‌تواند انجام شود.

• فعالیت خم کردن کف پا و مچ پا

• فعالیت وارونه کردن و پیچش کف پا به طرف خارج

• کشش گاسترو (کشش پشت پا)

• کشش سولئوس

تمرینات تقویتی

تمرینات تقویتی مچ پا می‌تواند به محض اینکه درد فروکش کرد شروع شود. در مراحل اولیه تقویت کردن باید از هرگونه فعالیتی که شامل حرکات جنبی و از پهلو در مچ پا باشد، اجتناب شود.

• مقاومت کردن در برابر خم شدن کف پا

• مقاومت در برابر خم شدن مچ پا

• پیچاندن کف پا و وارونه کردن آن به یک میزان

• مقاومت در برابر وارونه کردن نامتعارف و بیرون از مرکز

• بالا کشیدن ماهیچه ساق پا

تمرینات اساسی و کاربردی

تمرین‌های کاربردی به منظور وارد کردن نیرو و فشار به مچ پا شروع می‌شود. این تمرینات با ورز‌ش‌های معین و مخصوص و حرکات گرم‌کننده‌تر، تغییر جهات و حرکات جنبی و از پهلو انجام می‌شود.

• لانگس

• با پاشنه پا راه رفتن

• قدم برداشتن به عقب

• روی یک پا جستن (لِی لِی کردن)

• پرش با طناب مقاومت

• پرش از روی جعبه

• تمرین ورزش چاه کندن

تمرینات ماساژی برای پیچ خوردگی مچ پا

تمرینات ماساژی به روش‌های مختلفی می‌تواند در درمان پیچ خوردگی مچ پا مؤثر باشد. در ابتدا می‌توان از ماساژ ملایم در اطراف مچ پا، ساق پا و عضلات ساق پا برای کاهش تورم استفاده کرد. این کار از حدود ۳ روز پس از پیچ خوردن شروع می‌شود. هنگامی که درد فروکش کرد، می‌توان از تکنیک‌های عمیق‌تر برای کمک به نرم کردن ساق پا و عضلات آن استفاده کرد و دامنه حرکت را بهبود بخشید.

بعد از مرحله حساس و حاد، ماساژ اصطکاکی عرضی در جهت رباط می‌تواند در جلوگیری از تشکیل بافت اسکار (محل التیام زخم) کمک کند. این نوع از ماساژ عمیق می‌تواند از حدود هفت روز بعد از پیچ خوردن مچ پا یا بعد از اینکه درد فروکش کرد، شروع شود.

درمان حرفه‌ای

همان‌طور که در بالا ذکر شد، ما به شما توصیه می‌کنیم که برای داشتن مؤثرترین برنامه درمانی و توان‌بخشی به دکتر یزدانی مراجعه کنید. ایشان قادر است به طور صحیح آسیب را تشخیص دهد و به طور مؤثر مچ پا را درمان کند و زمان بهبودی را سرعت بخشد. وی همچنین یک برنامه تقویتی برای مچ پا و یک برنامه ورزشی اساسی برای بازیافتن سلامت کامل مچ پا طراحی می‌کند.

• فراصوت (سونوگرافی): یکی از راه‌های درمان که ممکن است توسط پزشک انتخاب شود استفاده از برق‌درمانی مانند فراصوت است. انتقال امواج صوتی با فرکانس بالا به داخل بافت، در مراحل اولیه می‌تواند به تسکین درد و کاهش تورم کمک کند. در مراحل بعد توان‌بخشی، امواج فراصوت یک اثر ماساژی خیلی کمی ایجاد می‌کنند که می‌تواند به تحریک جریان خون به ماهیچه‌ها کمک کند.

• دارو: اگر شما بعد از آسیب دیدن مچ پایتان با هرکسی مشورت کنید، معمولاً همه شما را به یک پزشک متخصص ارجاع می‌دهند یا ممکن است داروهای ضد درد و مُسکن، مانند ایبوپروفن که در چند روز اول بعد از آسیب‌دیدگی مفید است، را به شما توصیه کنند. اگر مبتلا به بیماری آسم هستید ایبوپروفن مصرف نکنید و همیشه قبل از مصرف داروها با یک داروساز یا پزشک مشورت کنید. مصرف دارو تنها پاسخ به درمان پیچ خوردگی مچ پا نیست، از این رو همیشه باید احتیاط کرد. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد مُسکن‌ها می‌تواند روند بهبودی را مختل کند، بنابراین بیش از چند روز اول آسیب‌دیدگی، آن‌ها را مصرف نکنید. مصروف دارو گاهی اوقات می‌تواند هرگونه دردی را پنهان کند، بنابراین برای فرایند درمان مضر است.

برای درمان پیچ خوردن و رگ به رگ شدن مچ پا روش های دیگری ازجمله تزریق پی آر پی، اوزون درمانی و … نیز وجود دارد.