علت درد کتف؛ تشخیص و درمان آن

آناتومی کتف

کتف که بیشتر به عنوان تیغه شانه شناخته می شود، یک استخوان مثلثی شکل است که به عنوان نیروی اتصال بین ترقوه و استخوان بازو عمل می کند. این استخوان در عقب (در نیمه پشتی بدن) قرار دارد. کتف نقش مهمی در تثبیت سایر استخوان‌های درگیر در ریتم حرکت شانه دارد.

با قرار گرفتن محل کتف در عقب، یعنی در پشت بدن، ماهیچه هایی از چند گروه وجود دارد که در حرکت آن نقش دارند. عضلات روتاتور کاف مستقیماً بالای کتف، همراه با قسمت بالایی عضلات بالای بازو، از جمله دلتوئیدها و تاندون‌های دوسر بازو قرار دارند. دو شریان مهم، شریان زیر بغل و سرخرگ ساب ترقوه، در جلوی استخوان کتف و از عقب ترقوه قرار دارند. علاوه بر این، به دلیل قرار گرفتن کتف روی زیر بغل، گره‌های لنفاوی و شبکه‌های لنفاوی زیادی در این ناحیه وجود دارد که به تخلیه مایع و تعادل در بدن کمک می‌کند.

علت درد کتف چپ یا راست

درد کتف می‌تواند به علل احتمالی مختلف زیادی باشد. این درد می‌تواند در ناحیه خود کتف یا در فضای بین دو استخوان کتف باشد.
برخی از شایع ترین علت هایی که منجر به درد کتف می‌شوند عبارتند از:

1. کشیدگی عضلات:

   یکی از شایع ترین علت‌های درد کتف، کشیدگی عضلات است. کشیدگی عضله می‌تواند ناشی از قرارگیری بدن در وضعیت اشتباه (خصوصا قوز کردن)، بلند کردن اجسام سنگین، تغییر ناگهانی در تمرینات ورزشی یا خوابیدن در یک حالت نامناسب برای مدت طولانی، باشد.

2. پوکی استخوان:

   پوکی استخوان موجب می‌شود استخوان‌های بدن شکننده و ضعیف شوند. شکستن استخوان کتف امر چندان شایعی نیست اما در حالتی که استخوان‌ها بسیار شکننده هستند، بروز ترک‌خوردگی در استخوان کتف به فشار، ضربه یا نیروی چندان زیادی نیاز ندارد و حتی ممکن است با یک زمین خوردن ساده، رخ دهد.

3. مشکلات دیسک:

   در صورتی که یکی از دیسک‌های گردنی دچار برآمدگی یا پارگی شود، بر روی عصب‌های مجاور فشار وارد می کند. این موضوع می‌تواند موجب درد کتف شود. تحت فشار قرار گرفتن عصب‌های گردن همچنین می‌تواند باعث درد در ناحیه سر و گردن و احساس گزگز و سوزن‌سوزن شدن در بازو و انگشتان شود.

4. آرتروز یا استئوآرتریت:

   آرتروز یا استئوآرتریت می‌تواند بر کتف تأثیر بگذارد و باعث درد تیغه شانه شود.

5. اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات:

   اسکولیوز یه حالتی گفته می‌شود ستون فقرات راستای طبیعی خود را ندارد و این حالت می‌تواند باعث بروز درد در بالای کمر و بین دو کتف شود. زمانی که ستون فقرات دچار انحراف باشد، عضلاتی که در بالای کمر قرار دارند به علت داشتن زاویه انحرافی تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند و دچار کشیدگی می‌شوند.

6. آسیب شلاقی:

   آسیب شلاقی نوعی آسیب بافت‌های نرم در ناحیه گردن و اطراف آن است که بر اثر وارد شدن ضربه یا حرکت ناگهانی سر و گردن (مثلا در تصادفات رانندگی) ایجاد می‌شود. آسیب شلاقی می‌تواند به مفاصل، استخوان‌ها، رباط‌ها، دیسک‌ها، شاخه‌های عصبی و عضلات گردن آسیب وارد کند. علائم آسیب شلاقی ممکن است در همان روز بروز حادثه یا چند روز بعد ظاهر شوند. این درد احتمالا از گردن نشات می‌گیرد و تا کتف ادامه دارد.

7. شانه یخ‌زده:

   شانه یخ‌زده یا کپسولیت چسبنده موجب درد و احساس خشکی در مفصل و استخوان کتف می‌شود. این مشکل ناشی از التهاب و سپس ضخیم شدن بافت کپسول مفصل شانه است که اطراف مفصل شانه را دربرگرفته است. درمان کامل این مشکل ممکن است سالها طول بکشد اما با انجام تمرینات فیزیوتراپی بهبود پیدا می‌کند.

8. بیماری‌های شکمی (رفلاکس، اختلالات معده):

   گاهی اوقات، درد بین تیغه‌های شانه نیز می‌تواند ناشی از اختلالات معده و مشکلات گوارشی باشد. دردی که در شانه راست ایجاد می‌شود می‌تواند در نتیجه سنگ کیسه صفرا، زخم معده یا بیماری کبد باشد. از سویی دیگر بیماری‌هایی مانند پانکراتیت می‌توانند منجر به درد در تیغه چپ شانه بشوند.

9. فیبرومیالژیا:

   فیبرومیالژیا با درد کامل همراه با علت نامشخص شناخته می‌شود. بیماران فیبرومیالژیا دارای نقاط حساس بوده و کتف و شانه از جمله این نقاط حساس هستند.

10. زونا:

    نوعی بیماری عفونی است که عامل آن همان عامل ویروس آبله مرغان است. زونا می تواند باعث درد کتف شود. این درد حالت سوزش و تیر کشیدن دارد و به دنبال آن دانه‌ها ی پوستی و التهاب ایجاد می‌شود. درد کتف، مدتی قبل از بروز علائم اصلی زونا است و به همین دلیل در مراحل اولیه، تشخیص علت درد کتف، مشکل است.

11. مشکلات قلبی:

    درد در ناحیه کتف می‌تواند گاهی ناشی از بیماری‌های قلبی باشد. این موضوع خصوصا در مورد زنان بیشتر صادق است. حمله قلبی یا پارگی رگ آئورت می‌تواند باعث درد در تیغه چپ شانه شود. این درد احتمالا با درد قفسه سینه و تنگی نفس همراه است.

12. سرطان:

    سرطان ریه موجب درد ارجاعی بین دو تیغه شانه در بالای کمر می‌شود چرا که به شاخه‌های عصبی در نزدیکی بالای ریه‌ها فشار وارد می‌کند. انواع سرطان‌هایی که ممکن است باعث درد در ناحیه تیغه شانه شوند عبارتند از سرطان مری، مزوتلیوما، لنفوم و سرطان کبد. همچنین ممکن است گاهی سرطان پستان در مراحل اولیه بدون نشان دادن علائم دیگری باعث ایجاد درد بین تیغه‌های شانه شود.

13. اختلالات کیسه صفرا:

    درد ناشی از اختلالات کیسه صفرا معمولا به حالتی دردی تیز و تیرکشنده در بین دو تیغه کتف احساس می‌شود. این درد گاهی در زیر کتف راست احساس می‌شود و ممکن است از ناحیه بالای شکم تا شانه‌ها و کتف منتشر شود. این درد معمولا بعد از خوردن یک وعده غذایی سنگین یا چرب ایجاد می‌شود.

14. شکستگی استخوان:

    همانطور که گفته شد، شکستگی تیغه شانه امری غیرشایع است اما غیرممکن نیست. بر اثر حوادثی مانند تصادفات رانندگی ممکن است تیغه شانه دچار شکستگی شود که موجب درد بسیار شدید در کتف می‌شود.

15. نکروز آواسکولار:

    نکروز آواسکولار مرگ استخوانی در نتیجه محدود شدن خون‌رسانی است. علائم شامل درد عمیق، ضربان دار و موضعی ضعیف در اطراف شانه است که می‌تواند تا آرنج تابش کند.

16. بد خوابیدن:

    خوابیدن طولانی مدت در یک طرف یا خوابیدن در زاویه عجیب می‌تواند باعث درد کتف و شانه شود.

علائم همراه با درد کتف

گرفتگی و ورم مفاصل، احساس درد به هنگام لمس کردن و حرکت دادن مفاصل از علائمی است که معمولاً با درد شانه همراه است. اما در صورتیکه علائم زیر رخ دهد نشانه ای برای جدی تر بودن مشکل است و لازم است علل آن توسط پزشک بررسی شود:

• عدم توانایی در به کارگیری بازو یا حرکت دادن اجسام
• عدم توانایی در بالا بردن دست
• درد پایدار و همیشگی
• درد به هنگام شب (و یا زمانی که در حال استرحت و بی حرکتی است)
• بد فرم شدن، ورم و یا کبودی مفاصل شانه
• بروز علائمی از عفونت در محل

تشخیص درد کتف

پزشک بعد گرفتن شرح حال بیمار، سابقه‌ی پزشکی و انجام معاینه‌ی بالینی، سعی می‌کند تا علت بروز درد کتف را تشخیص دهد.

پزشک تورم و التهاب احتمالی که دامنه‌ی حرکت کتف و شانه و ثبات مفصل را تحت تاثیر قرار خواهد داد را بررسی خواهد کرد. به این منظور از روش‌های تشخیصی تصویربرداری مانند رادیولوژی اشعه ایکس استفاده خواهد شد. اگر نیاز به جزئیات بیش‌تر باشد برای تشخیص بهتر باید ام آر آی انجام شود.

پزشک برای تشخیص علت بیماری سوالاتی مطرح خواهد کرد، این سوالات شامل:

• آیا درد در دو کتف سمت راست و چپ احساس می‌شود؟
• آیا درد به صورت ناگهانی آغاز می‌شود؟ با اینکه بعد از انجام فعالیتی خاص احساس درد دارید؟
• آیا درد به دیگر نواحی بدن منتقل می‌شود؟
• آیا می‌توانید محل دقیق درد را نشان دهید؟
• آیا زمانی که حرکت نمی‌کنید هم درد دارید؟
• آیا در حال انجام حرکات خاصی احساس درد دارید؟
• آیا درد شدیدی احساس می‌کنید؟
• آیا محل درد قرمز، داغ و یا متورم است؟
• آیا درد شما را در طول شب بیدار نگه می‌دارد؟
• چه عاملی باعث بدتر شدن درد و یا بهبود نسبی آن می‌شود؟
• آیا به خاطر درد شانه مجبور هستید تا فعالیت‌های خود را محدود کنید؟

روش های درمان درد کتف

• درمانهای خانگی

  1. استراحت
     به اندازه کافی به عضلات و مفاصل کتف و شانه تان استراحت دهید. این کار نه تنها به هنگام آسیب دیدگی بلکه بعد از هر فعالیتی جهت کارکرد بهتر شانه لازم است.
  2. استفاده از آتل یا شانه بند
     آتل با ثابت نگه داشتن مفصل آن را از آسیب ها مصون می کند.
  3. استفاده از کیسه یخ یا آب گرم
     کیسه آب گرم و حوله یا پدهای گرمایی باعث نرم و شل شدن عضلات کتف می شوند. همچنین کیسه آب سرد و یخ التهاب بوجود آمده را کم می کند.
  4. استفاده از مسکن ها برای التیام درد کتف
     یکی از راههای درمانی، استفاده از داروهای غیراستروئیدی ضد التهاب است. همچنین از داروهایی مثل استامینوفن و ایبوبروفن برای تسکین درد در ناحیه شانه استفاده می شود.

• درمان های تزریقی

  1. تزریق کورتیزون
     کورتیزون دارویی برای کاهش درد و تورم در بافت است که به صورت موقت درد را تسکین می دهد. توجه داشته باشید که در یک محل نباید به تعداد خیلی زیاد و به صورت ممتد تزریق انجام شود.
  2. اوزون تراپی
     در این روش با تزریق ترکیباتی از اوزون، اکسیژن لازم برای بازسازی بافت آسیب دیده، رباط و غضروف به بدن داده می شود.
  3. استفاده از روش PRP
     در این روش بخشی از خون شخص را خارج و بعد از جداسازی و پردازش پلاکت خون مجدد آن را برای ترمیم بافت آسیب دیده در محل مورد درمان تزریق می کنند.

• سایر درمانهای کاهنده درد کتف

  1. ماساژ درمانی
     در این روش با ماساژ دادن و باز کردن عضلات شانه محدوده حرکت عضله بیشتر شده و باعث می شود کارکرد آن بهتر شود. از انواع ماساژدرمانی میتوان به ماساژ سوئدی و ماساژ ورزشی اشاره کرد. نتایج تحقیقات نشان می دهد که ماساژ درانی در بازه زمانی کوتاهی اثر بسیار قوی دارد و بنابراین برای کاهش و تسکین درد کتف و شانه بسیار موثر است. همچنین مطالعات مشخص کرده است که بیشترین میزان تأثیر در کاهش درد، انجام جلسات مکرر ماساژ ورزشی است.
  2. تمرینات ورزشی مخصوص درد کتف
     قطعاً انجام هر حرکت ورزشی برای بهبود درد مناسب نخواهد بود. از حرکاتی که درد را بیشتر می کند بپرهیزید و حرکات را به صورت صحیح انجام دهید در غیر اینصورت آسیب بیشتری وارد خواهید کرد.
     نمونه هایی از ورزشهای مناسب برای بهبود درد کتف و بازیابی قوای شانه عبارت است از:
     • تکیه زدن بر درب (Door Lean)
       در چارچوب درب بایستید و دو بازوی خود را بالای سرتان قرار دهید و به دیوار تکیه دهید. خود را به آرامی به سمت جلو تکیه بزنید تا زمانیکه در جلوی شانه ها احساس کشش کنید. این وضعیت را برای 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید. این تمرین را سه مرتبه انجام دهید. توجه داشته باشید این تمرین برای افرادی که سندرم گیر افتادگی شانه (Impingement syndrome) دارند مناسب نیست.
     • کشش شانه برای کاهش درد کتف
       بایستید و شانه های خود را بالا ببرید. این حالت را برای ۵ دقیقه نگه دارید. تیغه استخوان شانه را به عقب فشرده کنید و برای ۵ ثانیه نگه دارید. تیغه استخوان شانه را به سمت پایین هل دهید و برای ۵ ثانیه این حالت را حفظ کنید. ده مرتبه این نرمش را انجام داده و در بینشان استراحت کنید.
     • کشش متقاطع شانه (Cross-Body Shoulder Stretch)
       بایستید یا بر بلندی بنشینید. یک بازو را بالاتر از آرنج با دست مخالف خود بکشید و آن را در مقابل بدن به سمت قفسه سینه هل دهید تا زمانی که در شانه احساس کشش کنید. مطمئن شوید که آرنج در زیر ارتفاع شانه قرار می گیرد. ۳۰ ثانیه در این وضعیت بمانید و این حرکت را برای طرف دیگر تکرار کنید.
  3. طب سوزنی
     در این روش پزشک سوزنهای بسیار ظریفی را در نقاط مشخص و تعیین شده و با عمق مشخص فرو می کند. تحقیقات نشان داده این روش تاثیر قابل توجهی در تسکین درد و بر گرداندن توانایی عضلات و مفاصل از جمله در ناحیه دست و کتف و گردن دارد. طب سوزنی برای مشکلات کتف حتما باید توسط پزشک متخصص انجام گیرد. زیرا انجام نادرست آن ممکن است خطراتی به همراه داشته باشد.
  4. فیزیوتراپی
     ترکیبی از ماساژ درمانی، حرکات ورزشی و یک سری تکنیک های حرکتی دیگر است که فیزیوتراپ بسته به مورد، آنها را جهت تسکین درد و بازیابی دامنه حرکت عضلات به کار می گیرد.