درمان و رفع گودی و قوس کمر با روش‌های بدون جراحی

به قوس یا انحنا طبیعی و رو به داخل کمر و گردن در اصطلاح پزشکی لوردوز گویند. از سوی دیگر عارضه‌ زیاد شدن انحنا یا گودی طبیعی ستون فقرات نیز لوردوز نام دارد. باسن در اثر ابتلا به این بدشکلی عقب می‌رود و شانه‌ها انحنایی رو به جلو پیدا می‌کند. این عارضه با کمر درد و ضعیف شدن عضلات همراه است.

درمان  مرکز جامع توانبخشی امید   برای عارضه گودی بیش از اندازه کمر ورزش درمانی و همچنین تهیه و ساخت بریس ستون فقرات با توجه به سیستم کامپیوتری  کدکم (CAD/CAM) است که در صورتی که بیمار از درد رنج ببرد درمانی که برای آن ها در نظر گرفته میشود تحت نظر متخصص طب فیزیکی و توانبخشی میتواند درمان هایی مانند استئوپاتی تا مدالیته های فیزیوتراپی برای آن ها استفاده شود که بتواند عضلات آن ها را ریلکس کرده و گیرافتادگی های مفاصل فاست (facet)  است را آزاد کند

علائم گودی و قوس کمر

علائم گودی کمر به شدت عارضه و نوع اختلال بستگی دارد.

از علائم لوردوز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش قوس کمر و عقب رفتن باسن
• وجود فاصله زیاد بین کمر و کف زمین هنگام به پشت دراز کشیدن روی سطح سفتی که شکل بدن را به خود نمی‌گیرد.
• کمر درد و احساس ناراحتی در پشت بدن
• دشوار بودن انجام بعضی حرکت‌ها

دلایل و عامل‌های خطر

عامل‌های خطری که احتمال افزایش گودی کمر را بالا می‌برد عبارت است از:

• آکندروپلازی: اختلالی ارثی که به رشد غیرطبیعی غضروف‌ها و کوتاه قدی مادرزادی منجر می‌شود.
• اسپوندیلولیستزی (سر خوردن مهره): جابجا شدن مهره‌های ستون فقرات
• اختلال‌های عضبی ـ عضلانی مانند دیستروفی عضلانی یا فلج مغزی
• ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات
• جراحی کمر و پشت بدن
• اختلال‌های مفصل ران و لگن
• وضعیت اندامی نامناسب
• غیرطبیعی بودن جسم مهره‌ها: این مشکل بیشتر در میان کودکان با قوس کمر زیاد وجود دارد.
• گوژپشتی یا کیفوز: افزایش تحدب (انحنا رو به بیرون) مهره‌های صدری
• پوکی استخوان
• عارضه‌های مربوط به دیسک
• چاقی

عوارض

شیب لگن قدامی باعث افزایش فشار روی استخوان‌های تحتانی کمر می‌شود. این فشار می‌تواند باعث خستگی عضلات و مسائل دیگری مانند موارد زیر شود:

• تنش در عضلات گردن
• درد قسمت پایینی کمر
• چرخش داخلی مفصل ران و زانو
• فشار روی فلکسورهای مفصل ران که منجر به سیاتیک می‌شود

افرادی که با داشتن شیب لگن قدامی، درد گردن و پایین کمر را تجربه می‌کنند، باید برای دریافت یک برنامه درمانی کامل به فیزیوتراپیست یا درمانگر حرفه‌ای مراجعه کنند. حتی اگر این وضعیت باعث ایجاد هیچ دردی نشود، کار کردن روی انبساط و نرم کردن عضلات سفت و منقبض و تقویت عضلات ضعیف، برای اصلاح موقعیت وضعی ضرورت دارد.

تشخیص لوردوز

پزشک در ابتدا سابقه پزشکی و علائم بیمار را بررسی می‌کند؛ سپس معاینه کاملی را انجام می‌دهد و در طول معاینه از بیمار می‌خواهد تا خم شود و حرکت‌های مختلفی را انجام دهد تا گودی کمر مشخص شود. بعضی آزمایش‌ها جهت تشخیص افتراقی و رد یا تایید احتمال ابتلا به بیماری‌های به وجود آورنده این بدشکلی انجام می‌شود.

پزشک دستور آزمایش‌های تصویربرداری می‌دهد تا بتواند انحنا ستون فقرات و ساختارهای پیرامون آن را ببیند. روش‌های مورد استفاده عبارت‌اند از:

• رادیوگرافی
• ام آر آی
• سی تی اسکن
• اسکن سه بعدی: روش اسکن جدیدی که در آن از تصویرهای گرفته شده از قسمت‌های گوناگون بدن از زوایای مختلف برای ارزیابی وضعیت ستون فقرات استفاده می‌شود.

درمان گودی و قوس کمر

موارد ملایم افزایش قوس کمر را می‌توان با عمل‌های غیرجراحی درمان نمود. بهترین روش درمان گودی کمر با توجه به شدت عارضه انتخاب می‌شود و از انجام تمرین‌های اصلاحی برای بهبود وضعیت اندامی در موارد خفیف تا استفاده از بریس در موارد شدید را شامل می‌شود. متخصصان مرکز جامع توانبخشی امید با استفاده از اسکن سه بعدی بر روند درمان نظارت دارند تا واکنش بیمار به درمان و موفقیت‌امیز بودن روش‌های انتخابی را بررسی کنند. همچنین بیماری دامن‌زننده به بدشکلی گودی کمر یا گوژپشتی نیز باید درمان شود و اقدامات لازم برای تسکین درد انجام شود.

در ادامه روش‌های درمان گودی کمر در مرکز جامع توانبخشی امید را معرفی می‌کنیم.

بریس

بریس (کمربند طبی) یکی از موثرترین درمان‌های گودی کمر کودکان است. بریس از زیاد شدن قوس کمر در دوران رشد جلوگیری می‌کند. بریس‌های مختلفی وجود دارد که متخصص بهترین نوع را پس از ارزیابی دقیق وضعیت بدن تعیین می‌کند و پس از آن به دقت بر روند ساخت بریس نظارت می‌کند تا بریس دقیقاً متناسب با مشکل موجود تهیه شود.

فیزیوتراپی و ورزش

متخصص فیزیوتراپی تمرین‌های اصلاحی خاصی را برای درمان گودی کمر آموزش می‌دهد. ورزش درمانی به تقویت عضلات و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند. به علاوه متخصص روش حفظ حالت اندامی صحیح را نیز آموزش می‌دهد. در ادامه چند نمونه از تمرین‌های مفید برای از بین بردن گودی کمر را توضیح می‌دهیم.

• به پشت بخوابید به صورتی که کمر شما به زمین چسبیده باشد. زانوهای خود را خم کنید و کف را به زمین تکیه دهید.
• در حالت دوم به پشت بخوابید کمر و گردن خود را بلند کرده به پای خود نزدیک کنید(سبیه حالت درازنشست) و دستان خود را بر روی قفسه سینه خود بگذارید.

ورزش‌هایی برای اصلاح شیب لگن قدامی

تمرینات زیر می‌تواندبه اصلاح شیب لگن قدامی کمک کند:

شیب لگن خلفی

یادگیری چگونگی شیب دادن لگن به سوی جهت دیگر، بسیار اهمیت دارد. برای انجام این کار می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

• در حالی که زانوهای خود را خم کرده و کف پاها را به سطح زمین چسبانده‌اید و مفاصل ران را از یکدیگر فاصله داده‌اید، به پشت دراز بکشید.
• عضلات باسن خود را فشرده کرده و لگن را به سمت بالا شیب دهید.
• با این حال باید احساس کنید که انگار کمر شما روی زمین قرار دارد. عضلات شکمی می‌توانند به بازگشت شما به سمت عقب کمک کنند.
• به موقعیت طبیعی لگن خود باز گردید
• این حرکت را ۱۰ تا ۱۲ بار تکرار کنید.

تمرین این حرکت در حین ایستادن نیز برای فعال کردن عضلات ناحیه سرینی و بهبود تحرک لگن مفید است.

کشش عضلات چهار سر در وضعیت زانو زدن

در افراد مبتلا به شیب قدامی لگن، عضلات گروه چهار سر ران بیش از حد فعال و منقبض هستند. تلاش برای شل کردن این عضلات، مانع کشیده شدن لگن توسط آنها می‌شود. انجام این کشش باعث شل شدن فلکسورهای ران نیز می‌گردد.

برای انجام کشش عضلات چهار سر در حالت زانو زده باید:

• روی زمین زانو بزنید.
• پای چپ را به جلو آورده و زانوی راست را خم کنید و کف پای چپ را روی زمین قرار دهد.
• ران راست باید در موازات زمین و در زاویه ۹۰ درجه نسبت به ساق پا قرار داشته باشد.
• عضلات باسن را فشرده کنید و لگن را به سمت جلو بکشید.
• ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس همین حرکت را روی طرف دیگر بدن تکرار کنید.

برای آنکه فلکسورهای ران را بیشتر هدف قرار دهید، در کشش خود بیشتر به سمت جلو خم شوید. لازم است سعی کنید به درون لگن فشار بیاورید . معمولاً باید بخش اعظم کشش را در عضلات چهار سر ران و فلکسورهای مفصل ران احساس کنید.

کشش چهار سر ران در وضعیت ایستاده

این یکی دیگر از حرکات کشش عضلات چهار سر ران است که عضلات فلکسور مفصل ران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برای انجام این کشش باید:

• صاف بایستید. زانوی چپ را خم کنید و پا یا مچ پا را از پشت نگه دارید.
• مچ پا را تا حد امکان به سمت باسن بکشید؛ بدون آنکه باعث ایجاد ناراحتی شود.
• عضلات باسن و شکم را فشرده کنید و لگن را به سمت داخل بکشید.
• ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس همین کار را روی طرف دیگر بدن تکرار کنید.
• فشار دادن زانو به سمت زمین می‌تواند کمک کند تا فرد کشش را با شدت بیشتری احساس کند.

اسکوات‌ها

این ورزش باعث تقویت گروه عضلات گلوتئال می‌شود. در این حرکت، تمرکز روی فشرده کردن باسن در هنگام ایستادن ضرورت دارد.

• در حالی که پاها را به عرض لگن باز کرده‌اید و انگشتان پای شما به سمت جلو قرار دارند، صاف بایستید.
• بدن خود را به سمت پایین و به سوی یک موقعیت نشسته بکشید. باسن را به سمت عقب هل بدهید و تنه خود را صاف نگه دارید.
• باید هدف شما موازی نگه داشتن ران ها با سطح زمین باشد .
• باسن خود را فشرده کنید و به سمت بالا، به سوی یک موقعیت ایستاده حرکت کنید و لگن خود را اندکی به سمت داخل متمایل کنید.
• این حرکت را ۱۲ تا ۱۵ بار تکرار کنید

حرکت پلانک

این ورزش باعث تقویت نیروی مرکزی می‌شود. شکم باید منقبض و فشرده شده به سمت ستون فقرات باقی بماند  منقبض کردن باسن نیز به ثبات بدن کمک می‌کند.

• حرکت خود را چهار دست و پا آغاز کنید و سپس پاهای خود را به سمت عقب بکشید؛ در حالی که از انگشتان پا برای پشتیبانی از وزن بدن خود استفاده می‌کنید.
• بقیه وزن بدن خود را روی آرنج ها و ساعدهای خود قرار دهید. اکنون باید بدن شما در یک خط طولانی صاف قرار داشته باشد.
• کفل‌ها نباید پایین‌تر یا بالاتر از شانه‌ها قرار داشته باشند.
• برای نگه داشتن پلانک در موقعیت صحیح، عضلات شکم و باسن را منقبض کنید. کشیدن لگن به سمت داخل بدن می‌تواند به درگیر کردن عضلات شکم کمک کند.
• ۳۰ تا ۶۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید.

حرکت پل

این تمرین در حین منبسط کردن فلکسورهای مفصل ران، باعث بهبود قدرت عضلات شکم و گلوتئوس می‌شود.

برای انجام حرکت پل باید:

• در حالی که زانوهای خود را خم کرده و کف پاهای خود را روی زمین قرار داده‌اید و کفل ها از یکدیگر فاصله دارند، به پشت روی زمین دراز بکشید.
• عضلات باسن را فشرده کرده و آن را به سمت جلو و به سوی سقف بکشید.
• خود را به سمت بالا بکشید؛ تا جایی که کمر از زمین بلند شود. اکنون شانه‌ها باید از وزن بدن شما پشتیبانی کنند.
• در حالی که روی فشرده کردن عضلات باسن تمرکز کرده اید، ۵ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید.
• به آرامی و در حالی که روی قرار دادن تک تک مهره‌های ستون فقرات خود روی زمین تمرکز کرده‌اید، به عقب و موقعیت اولیه خود بازگردید تا جایی که کمر شما مجدداً زمین را لمس کند.
• این حرکت را ۱۲ تا ۱۵ بار و در ۳ مجموعه تکرار کنید.

حرکت قوس شکم

قوس شکم یا کرانچ با عضلات رکتوس شکمی کار می‌کند  لازم نیست حتماً حرکت، قابل توجه باشد؛ اما فعال کردن عضلات در یک موقعیت صحیح اهمیت بسیاری دارد.

قوس شکم شامل مجموعه‌ حرکات زیر است:

• در حالی که زانوهای خود را خم کرده و کف پاها را روی زمین قرار داده‌اید و کفل‌ها را با فاصله از هم نگه داشته‌اید، به پشت روی زمین دراز بکشید.
• دست‌ها را پشت سر خود قرار دهید و آرنج‌ها را با فاصله از هم نگه دارید.
• در حالی که تمرکز شما روی فشرده کردن ماهیچه‌های شکمی است، قفسه سینه را به سمت جلو و به سوی لگن بکشید.
• سر و شانه‌ها به طور طبیعی با این حرکت از زمین بلند می‌شوند.
• چشم‌های خود را روی زانوها را متمرکز کنید تا سر خود را در یک موقعیت بی‌خطر و مناسب نگه دارید.
• کمر خود را به سمت پایین کشیده و به سوی موقعیت اولیه بازگردانید.
• این حرکت را در ۳ مجموعه ۱۲ تا ۱۵ تایی تکرار کنید.

پیشگیری از هایپر لوردوزیس

پیشگیری از ایجاد گودی کمر سخت نیست  انجام این کار بسیار ساده بوده و صرفاً شامل چند مورد تغییر منظم موقعیت جسمانی و ایستادن کوتاه مدت در حین انجام فعالیت‌های نشسته است؛ و اگر در حال انجام یک فعالیت ایستاده هستید، فقط لازم است هر چند وقت یکبار چند قدم بردارید. این اقدامات ساده می‌تواند بسیار موثر باشند و همچنین مهم است که اطمینان حاصل کنید در تمام مدت، در یک موقعیت ایستاده صحیح قرار دارید. شانه‌های شما باید در یک موقعیت ریلکس، پایین و عقب (با فاصله از گوش‌های شما) نگه داشته شوند؛ در حالی که عضلات شکم و باسن و کف لگن شما برای فراهم کردن ثبات ستون فقرات، منقبض شده باشند. هر کس که می‌خواهد درباره اینکه آیا موقعیت جسمانی صحیحی دارد یا خیر، اطمینان حاصل کند، می‌تواند در یک دوره آموزشی ویژه شرکت کند تا اطلاعات بیشتری درباره کمر کسب نماید. این دوره‌ها برای بهبود وضعیت قرارگیری بدن و کاهش درد طراحی شده‌اند.

اگر عضلات تنه شما به طور خاص قوی نیست، تمرین‌های خاص عضلات باسن، کمر و شکم می‌تواند به پیشگیری از هایپر لوردوزیس کمک کند. در هر صورت تنها ماهیچه‌های تمرین دیده می‌توانند ثبات ستون فقرات را فراهم کنند. تمرینات تناسب اندام، شنا و پیاده روی، همگی ورزش‌های ایده‌آلی برای تقویت عضلات هستند.

نکته

شیب لگن اقدامی می‌تواند بر کل بدن تاثیر گذاشته و باعث ایجاد ناراحتی یا درد در نواحی دیگر شود. ضرورت دارد که افراد قبل از انجام تمرینات شیب لگن قدامی، درباره اینکه آیا دچار گودی کمر هستند یا خیر اطمینان حاصل کنند. به محض آنکه بدانند دارای این مشکل هستند، می‌توانند برای کمک به کاهش این علائم، تمرینات خاصی را انجام دهند.