سردرد گردنی یکی از دردهای پیچیده و غیرمعمول است، چرا که این درد هر چند در سر احساس می‌شود اما منشاء اصلی آن در سر نیست. سردرد در پشت سر و گردن از جمله دردهای ارجاعی (دردی که منشاء اصلی آن در محل دقیق بروز درد نیست) است که در سر احساس می‌شود و منشاء اصلی آن در گردن می‌باشد. سردرد گردنی، در واقع سردرد ثانویه محسوب می‌شود. سر درد ثانویه به این معنا است که سردرد بر اثر بیماری یا اختلال فیزیکی دیگری در بدن (خارج از سر) ایجاد شده است و در مورد سردردهای گردنی، علت اصلی درد، وجود ضایعه یا اختلال در گردن است. سردردهای گردنی به خوبی به روش‌های درمانی کایروپرکتیک پاسخ می‌دهند و درمان می‌شوند. هدف از انجام کایروپرکتیک، تشخیص منبع اصلی درد و برطرف کردن علت زمینه‌ای می‌باشد تا درد و سایر علائم بیمار بهبود پیدا کند.
علل بروز سردرد در پشت سر و گردن
سه شاخه‌ی عصبی گردنی در کنار مهره‌های C1 و C2 و C3 قرار دارند که سیگنال‌های حسی (از جمله درد) را از طریق عصب سه قلو به مغز منتقل می‌کنند. عصب سه‌قلو، اصلی‌ترین عصب حسی است که پیام‌های حسی را از صورت به مغز منتقل می‌کند. به خاطر وجود اشتراک بین این دو سیستم عصبی، سیگنال درد به طور اشتباه توسط مغز پردازش می‌شود و درد به جای آن که در گردن حس شود، در مغز حس می‌شود.
در واقع سردردهای گردنی از همگرایی عصب‌های حسی وارد شده از ناحیه فوقانی گردن با عصب سه‌قلو ناشی می‌شوند. این عصب‌ها، سیگنال‌های حسی را از نواحی زیر به مغز منتقل می‌کنند:
- مفاصل فاست از بالای ستون فقرات گردنی
- عضلات ناحیه فوقانی گردن
- دیسک بین مهرهای C2-3
- عروق کاروتید و مهرهای
- غشای سخت‌شامه (دورا) در بالای طناب نخاعی
- حفره‌ی خلفی جمجمه
علائم و نشانه‌ها
تعیین کردن منشاء سردرد یکی از مشکل‌ترین و بحث‌برانگیزترین اقدامات تشخیصی است. تقریبا تمامی سردردها دارای برخی علائم و نشانه‌های مشترک هستند، از جمله: درد تپنده در سر، حالت تهوع، حساسیت به نور و حساسیت به صدا. سردرد گردنی بر اثر اختلالات اسکلتی-عضلانی در ناحیه ستون فقرات گردنی ایجاد می‌شود. در این موارد ، اختلال موجود در گردن موجب درد و حساسیت به لمس در ناحیه زیر استخوان جمجمه و بالای چشم می‌شود. در برخی موارد، با حرکت دادن سر و گردن، علائم بیمار تشدید می‌شوند.
تشخیص سردرد در پشت سر و گردن
مشکل سردرد گردنی معمولا به درستی تشخیص داده نمی‌شود و یا با انواع دیگر سردرد اشتباه گرفته می‌شود. بسیاری از علائم سردرد گردنی با سایر انواع سردردها مشابه است (مانند سردردهای تنشی، میگرن، سردرد هورمونی و حتی سردرد خوشه‌ای) برای انجام دادن تشخیص صحیح لازم است که اقدامات زیر انجام شود.
- بررسی سوابق پزشکی بیمار و انجام معاینت فیزیکی دقیق
- یک سری رادیوگرافی ساده از ستون فقرات گردنی که شامل تصویر گردن در حالت خمیده به جلو و خمیده به عقب می‌شود و وضعیت مفاصل گردنی در سه قسمت فوقانی (مهرهای اول و دوم و سوم) ستون فقرات گردنی در آن‌ها به وضوح مشخص است.
- در مواردی ممکن است گرفتن عکس رادیوگرافی از گردن و سر درحالی که دهان بیمار باز است، لازم باشد.
- ممکن است برای تشخیص منشاء اصلی درد انجام یک یا دو تزریق بلوک عصبی در گردن لازم باشد. در هر زمان تنها یکی از تزریق‌های بلوک عصبی انجام می‌شود تا مشخص شود که این تزریق موجب تسکین درد بیمار می‌شود یا خیر (در این صورت مشخص می‌شود که منشاء درد در همان نقطه‌ی تزریق بلوک عصبی بوده است).
- هر چند این کار اجباری نیست، اما در مواردی ممکن است عکس‌برداری ام آر آی یا سی تی اسکن تجویز شود.
روش‌های درمان
روش درمانی سردرد گردنی به نوع سردرد و علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. پزشک باید به دقت بهترین و مناسب‌ترین روش درمانی را برای بیمار انتخاب کند تا بدون طولانی کردن دوره‌ی بیماری، درد سر را تسکین دهد. درمان سردرد گردنی تنها زمانی آغاز می‌شود که تشخیص این عارضه از سوی پزشک قطعی شده باشد.
دارودرمانی
ممکن است برخی داروها برای تسکین درد تجویز شوند، از جمله داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی، داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین، داروهای ضدافسردگی سه‌چرخه‌ای و داروهای مرتبط با میگرن. این داروها برای درمان سردرد تنشی نیز موثر است.
اما یک برنامه درمانی کامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- جااندازی مفاصل
- درمان دستی روی مفاصل (کایروپراکتیک)
- تراکشن (کشش ستون فقرات)
- ماساژ بافت‌های نرم
- روش‌های رفتاردرمانی (مانند بیوفیدبک)
- طب‌سوزنی (سوزن خشک یا درای نیدلینگ)
- الکتروتراپی (مانند اولتراسوند و TENS)
- تیپینگ بدن برای بهبود وضعیت قرار گیری ستون فقرات
- استفاده از بریس (کمربند یا گردنبند طبی) برای بهبود وضعیت قرارگیری ستون فقرات
کایروپراکتیک
یکی از مداخلات درمانی انجام شده، درمان دستی گردن و جااندازی مفاصل گردنی با روش‌های کایروپراکتیک است. در این روش با تقویت سیستم اسکلتی کتف و گردن که به صورت دستی توسط درمانگر انجام می‌شود و با جااندازی مفاصل ستون فقرات سینه‌ای (بالای کمر)، عملکرد ستون فقرات به نحوی بهبود داده می‌شود که فشار و تنش اضافی از روی گردن برداشته شود.
استئوپاتی
متخصصین ما برای درمان سردردهای گردنی، بر روی تکنیک‌های مختلف درمان دستی تمرکز دارند. تکنیک‌های درمان دستی به روش استئوپاتی مانند تکنیک‌های کرانیوساکرال، کشش مخالف کشیدگی رباط و انرژی‌درمانی عضلانی که به طور ویژه با روش خاصی برای گردن انجام می‌شوند، تاثیر زیادی بر درمان سردردهای گردنی دارند. مدالیته‌های درمانی فیزیکی (مانند ورزش) در صورتی که با ماساژ ملایم عضلات گردن و کشش دستی ستون فقرات گردنی آغاز شوند، بسیار برای بیمار قابل تحمل‌تر و راحت‌تر خواهند بود. می‌توان به تدریج و با افزایش تحمل‌پذیری بیمار، تمرینات قدرتی گردن و تمرینات هوازی را نیز به برنامه‌ی درمانی او اضافه کرد.
تحریک مغناطیسی مغز (TMS)
تحریک مغناطیسی مغز (TMS) روشی غیرتهاجمی است که در آن از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک سلول‌های مغزی به منظور بهبود علائم مرتبط با سردرد گردنی، استفاده می‌شود. در جلسه‌ی درمانی TMS یک صفحه‌ی تولید کننده‌ی میدان‌های مغناطیسی در نزدیکی سر قرار داده می‌شود و امواج مغناطیسی را به نقاط مشخص در سر منتقل می‌کند.
ورزش درمانی برای سردردگردنی
خم کردن گردن به سمت کنار
در ابتدا سر خود را در حالت خنثی و در مرکز قرار دهید و سپس به آرامی گوش راست خود را به سمت شانه‌ی راست ببرید. در این حالت شما کشش ملایمی را در کناره‌ی چپ گردن خود حس می‌کنید. این تمرین را باید به نحوی انجام دهید که موجب بروز درد نشود (گردن را بیش از حد کشش ندهید). همین کار را برای سمت چپ نیز انجام دهید.
این تمرین و هر یک از تمرینات گفته شده در ادامه را ۵ تا ۱۰ بار برای هر جهت انجام دهید.
خم کردن سر به سمت عقب و جلو
- به سمت پایین نگاه کنید و به آرامی چانه‌ی خود را تا جای ممکن به سمت قفسه سینه ببرید. سپس چانه‌ی خود را بالا ببرید و سر را به حالت اولیه بازگردانید.
- به آرامی سر و گردن خود را به سمت عقب بچرخانید تا به سقف نگاه کنید. تاجایی که احساس راحتی می‌کنید سر را عقب ببرید.
- به آرامی سر خود را بالا بیاورید تا دوباره به حالت اولیه (حالت خنثی) بازگردید.
خم کردن سر و نگه داشتن
این حرکت برای تمرین دادن عضلات عمقی گردن در ناحیه جلوی گردن، بسیار مفید است و درد عضلانی و کنترل عضلات را بهبود می‌دهد. در از بکشید و به نقطه‌ای در سقف نگاه کنید. سپس به آرامی سر خود را خم کنید و به نقطه‌ی فرضی که درست در بالای زانوی شما است نگاه کنید. سر شما باید در حین انجام این تمرین به آرامی روی تخت کشیده شود.
تمرینات سر و گردن
این حرکات برای تمرین دادن و قوی کردن عضلات پشت گردن مفید هستند و موجب کنترل بهتر این عضلات و تسکین درد می‌شوند. بر روی شکم دراز بکشید و ساعد دست خود را روی زمین قرار دهید و با فشار دادن آرنج روی تخت، بالاتنه خود را بالا بکشید تا قفسه سینه‌ی شما کاملا صاف شود و بین شانه‌های شما به سمت پایین آویزان نشود.
- حالا تنها بر روی چانه‌ی خود تمرکز کنید و آن را به سمت بالا و پایین ببرید (مانند وقتی که می‌خواهید به کسی بگویید “بله”). این تمرین بسیار سبک و ملایم است، اما برای عضلات پشت و بالای گردن بسیار مهم و تاثیرگذار است.
- این بار، سر خود را به طرفین حرکت دهید (مانند وقتی که می‌خواهید به کسی بگویید “نه”). کافیست سر خود را تنها در حدود ۳۰ درجه به طرفین خم کنید.
- ابتدا سر و گردن خود را پایین بیاورید تا به قفسه سینه‌ی خود نگاه کنید. سپس سر و گردن خود را بالا بیاورید. تظاهر کنید که بین دو دست خود یک کتاب دارید و در حالی که سر خود را بالا می‌آورید، می‌خواهید به خواندن کتاب ادامه دهید. انجام اینکار موجب می‌شود که در حینی که ناحیه پایینی گردن را تمرین می‌دهید، ناحیه بالایی گردن را در حالت خنثی نگه دارید.
برای درمان سردرد در پشت سر و گردن روش‌های درمانی دیگری مانند گرما و سرما درمانی، انسداد عصبی و … نیز وجود دارد.